اگر تمامی عناصر تشکیل دهنده ی بدن خود را جمع آوری و وزن کنیم، می بینیم که تقریباً 95% کل این عنصرها از اکسیژن، کربن، هیدروژن و نیتروژن تشکیل شده است.
قسمت اعظم اتم های اکسیژن و هیدروژن در بدن ما به صورت آب وجود دارد که بنا به تعبیری شاید فراوان ترین مولکول موجود در طبیعت باشد.
و البته گرچه فراوان است اما کم اهمیت نیست زیرا که بیشتر واکنش های سلولی در حضور آب انجام می گیرد.
یکی از عوامل مایع بودن آب قطبی بودن مولکول های آن است.
می دانیم دمای یک جسم مستقیماَ بستگی به سرعتی دارد که اتم ها یا مولکول های آن مرتعش می شوند.
یعنی هر قدر ارتعاش، شدیدتر باشد دما بالاتر است.
وجود پیوند هیدروژنی میان مولکول های آب سبب پدید آمدن مقاومت در برابر افزایش جنبش های مولکولی و در نتیجه افزایش دماست.
این مقاومت در برابر تغییرات ناگهانی دما در سیستم های زنده اهمیت زیادی دارد.
زیرا که بیشتر واکنش های شیمیایی درون سلول فقط در دامنه های محدودی از دما امکان پذیر است. و چنانچه دمای سلول از این حدود فراتر رود کنش های آن متوقف خواهد شد.
وجود آب درون سلول، باعث حفاظت سلول در برابر نوسانات سریع دما می شود.
آب به دلیل قطبی بودن مولکول هایش تقریبا یک حلال همگانی است و موادی که در حل نمی شوند، فراوان نیستند.
بارهای قطبی آب، قسمت های دارای بارهای غیرمشابه ترکیبات غوطه ور در آب را به خود جذب می کند و سبب جدا شدن آن ها از یکدیگر می شود.
وجود چند نوع یون برای برقرار ماندن واکنش های طبیعی سلول ضروری است. به عنوان مثال یون های سدیم و پتاسیم که انتقال پیام های عصبی را بر عهده دارند و یون های کلسیم که در انقباظ ماهیچه موثرند.
و این یون ها در صورتی در سلول های بدن تولید می شوند که آّب در سلول وجود داشته باشد.
جالب است بدانیم که تعداد یون ها در سلول های بدن می بایست در حد مناسب باشد یعنی در صورتی که تعداد یون ها بیشتر یا کمتر از نیاز سلول باشد، ممکن است آشفتگی های فیزیکی و شیمیایی مهمی در سلول رخ دهد.
مثلاَ تراکم بیش از حد یون های +H و یا -OH سبب حل شدن بسیاری از ترکیبات شیمیایی مهم سلولی از جمله مواد سازنده ی خود سلول می شود.
PH ماده زنده عملا بسیار نزدیک به حالت خنثی است و نمی تواند نوسانات زیادی را در موازنه های طبیعی اسیدی _ قلیایی تحمل کند.
مثلا PH خون عموما 3/7 است. البته PH های بالاتر یا پایین تری هم وجود دارند، اما معمولا فقط در مناطق محدودی از پیکر موجودات زنده یافت می شوند. مانند محوطه ی معده یا درون یک لیمو ترش که به حالت کاملا اسیدی دیده می شوند.
تنظیم PH مناسب سلول را بیشتر موادی به نام بافر بر عهده دارند.
محلول بافر محلولی است که به علت خصلت دوگانه عملکردش، اگر به آن کمی اسید و یا بازاضافه کنیم در pH آن تغییری به وجود نمی آید.
هنگامی که آسپرین بافردار یا نمک برای دفع ترشی معده مصرف می شود نوعی منبع بیرونی بافر به آنچه که طبیعتا دردستگاه گوارش وجود دارد افزوده شده است.
جوش شیرین یا بیکربنات سدیم (NaHCo3) اغلب یکی از مهم ترین بافرهای این فرآورده ها را تشکیل می دهد.
این ترکیب در آب سبب می شود اسید کربنیک که مانند اسید اسیتیک، اسید ضعیفی است تولید شود و ویژگی آن این است که به آسانی تفکیک نمی یابد، و وجود آن باعث خنثی شدن یون +H اضافی لوله گوارش شده و در نتیجه عارضه ی ترشی معده را از بین می برد.
اخذ: تبیان
کلمات کلیدی:
